MahaTET PYQ: विकासाच्या आयामांवर आधारित बहुपर्यायी प्रश्न | शिक्षक पात्रता परीक्षा २०२४

1. शारीरिक विकास: बालकाच्या उंची, वजन, आणि शरीरातील इतर शारीरिक बदलांचा विकास, ज्यात आनुवंशिकता, पोषण, आणि पर्यावरणाचा प्रभाव असतो.


2. मानसिक विकास: बालकाच्या संज्ञानात्मक क्षमतांचा विकास, ज्यात विचारशक्ती, स्मरणशक्ती, निरीक्षण क्षमता, आणि समस्या सोडविण्याची क्षमता यांचा समावेश आहे.


3. संवेगिक विकास: बालकाच्या भावना आणि संवेगांचा विकास, ज्यामुळे तो क्रोध, आनंद, दुःख, भीती इत्यादी भावनांचा अनुभव घेतो आणि त्यांचा व्यवस्थापन शिकतो.


4. क्रियात्मक विकास: बालकाच्या शारीरिक क्रिया आणि गतीशिलतेचा विकास, ज्यामुळे तो चालणे, धावणे, आणि इतर शारीरिक क्रिया योग्यरीत्या करू शकतो.


5. भाषिक विकास: बालकाच्या बोलण्याच्या, ऐकण्याच्या, आणि विचार प्रकट करण्याच्या क्षमतांचा विकास, ज्यामुळे तो आपले विचार आणि भावना व्यक्त करू शकतो.

6. सामाजिक विकास: समाजात राहून चांगले वागणे, सद्गुण, आणि आदर्शांचे पालन करणे याबाबत बालकाचे प्रशिक्षण व विकास होतो.


7. आनुवंशिकता आणि पर्यावरणाचा प्रभाव: बालकाच्या विकासावर त्याच्या आनुवंशिक गुणांबरोबरच त्याच्या भोवतालच्या पर्यावरणाचा प्रभाव असतो.


8. शिक्षकांची भूमिका: बालकाच्या शारीरिक, मानसिक, आणि संवेगिक विकासासंबंधी शिक्षकांचे ज्ञान आणि समर्थन आवश्यक आहे, जेणेकरून बालकांच्या कौशल्यांचा योग्य विकास होऊ शकेल.


9. परिवार आणि संवेगिक विकास: पारिवारिक वातावरण बालकाच्या संवेगिक विकासावर महत्त्वपूर्ण प्रभाव टाकतो, ज्यामुळे बालकाला आत्मविश्वास आणि संतुलित विकास मिळतो.


10. विकासाचे क्रमिक स्वरूप: सर्व विकासाचे घटक – शारीरिक, मानसिक, संवेगिक, भाषिक आणि सामाजिक हे क्रमिक स्वरूपात वाढत जातात आणि त्यांच्यातील समन्वय बालकाच्या समग्र व्यक्तिमत्त्वाला आकार देतो.

• केंद्र सरकारचा नवीन आदेश: आता दोन हेल्मेट अनिवार्य, नवीन दुचाकीसोबतच मिळणार

  नवी दिल्ली– केंद्र सरकारने देशातील रस्ते सुरक्षेच्या दृष्टीने महत्त्वपूर्ण पाऊल उचलले आहे. नवीन नियमांनुसार, प्रत्येक नवीन दुचाकी वाहनाच्या विक्रीवेळी दोन BIS प्रमाणित हेल्मेट देणे अनिवार्य करण्यात आले आहे. एक चालकासाठी आणि एक मागे बसणाऱ्या प्रवाशासाठी.

  काय आहे नवा नियम?

  रस्ते परिवहन आणि महामार्ग मंत्रालयाने 23 जून 2025 रोजी एक मसुदा अधिसूचना जाहीर केली. त्यानुसार, मोटार वाहन नियम 1989 मध्ये सुधारणा करत नवीन वाहन निर्मात्यांना दोन प्रमाणित हेल्मेट पुरवणे बंधनकारक करण्यात आले आहे. ही अंमलबजावणी अधिसूचना राजपत्रात प्रसिद्ध झाल्यानंतर तीन महिन्यांनी सुरू होणार आहे.

  हेल्मेट वापरावर भर

  भारतात दरवर्षी होणाऱ्या रस्ते अपघातांमध्ये सर्वाधिक मृत्यू हे दुचाकीस्वारांचे होतात. त्यामध्येही मागे बसणाऱ्या व्यक्तींकडून हेल्मेट न घालण्याचे प्रमाण अधिक आहे. हीच बाब लक्षात घेता आता गाडीसोबतच दोन प्रमाणित हेल्मेट देण्याचा निर्णय घेण्यात आला आहे.

  ABS ब्रेकिंग सिस्टीमही बंधनकारक

  नियमांनुसार, 1 जानेवारी 2026 पासून सर्व L2 श्रेणीतील दोनचाकींमध्ये ABS (Anti-lock Braking System) बसवणे देखील अनिवार्य करण्यात आले आहे. यामुळे आपत्कालीन ब्रेकिंग दरम्यान वाहनांचा संतुलन राखला जाईल आणि अपघातांचे प्रमाण घटेल.

  काय आहेत L2 श्रेणीतील वाहनं?

  • ज्यांचे इंजिन 50cc पेक्षा जास्त आहे
  • किंवा ज्यांची कमाल वेगमर्यादा 50 किमी/तास पेक्षा जास्त आहे

  अपवाद कुणाला?

  हेल्मेटबाबत मोटार वाहन कायदा कलम 129 अंतर्गत काही अपवाद लागू होतात. उदा. काही व्यवसायिक वापरासाठीची वाहने, विशेष परवानग्या इ.

  नागरिकांच्या प्रतिक्रिया मागवण्यात आल्या

  सरकारने 30 दिवसांचा कालावधी दिला असून, या कालावधीत नागरिक, कंपन्या आणि संबंधित घटक आपली मते comments-morth@gov.in या ई-मेलवर पाठवू शकतात.

  मुख्य मुद्दे एकत्रितपणे

  नियम अंमलबजावणीची तारीख दोन हेल्मेट अनिवार्य अधिसूचनेपासून 3 महिन्यांनी ABS सिस्टीम बंधनकारक 1 जानेवारी 2026 पासून अभिप्राय सादर करण्याची मुदत 23 जुलै 2025 पर्यंत

  निष्कर्ष

  भारत सरकारच्या या नव्या निर्णयामुळे दुचाकी चालवताना चालक आणि प्रवाशाची सुरक्षितता मोठ्या प्रमाणात वाढणार आहे. यामुळे केवळ अपघातांचे प्रमाण कमी होणार नाही, तर हेल्मेटसारख्या महत्त्वाच्या उपकरणांचा वापरही वाढेल.

विकासाच्या आयामांवर आधारित २० बहुपर्यायी प्रश्न

1. शारीरिक विकासामध्ये कोणते घटक येतात?

(a) शारीरिक उंची वाढ

(b) मानसिक शक्ती

(c) सामाजिक कौशल्ये

(d) संवेगिक भावना


उत्तर: (a) शारीरिक उंची वाढ


2. शिशू सुरुवातीला कोणावर अवलंबून असतो?

(a) स्वतःवर

(b) शिक्षकांवर

(c) पालकांवर

(d) मित्रांवर


उत्तर: (c) पालकांवर


3. मानसिक विकासाच्या प्रक्रियेत कोणता घटक सामाविष्ट आहे?

(a) क्रोध

(b) स्मरणशक्ती

(c) उंची

(d) मोटर कौशल्य


उत्तर: (b) स्मरणशक्ती


4. संज्ञानात्मक विकास म्हणजे काय?

(a) भावनिक कौशल्ये

(b) शारीरिक वाढ

(c) मानसिक क्षमता वाढ

(d) सामाजिक संबंध


उत्तर: (c) मानसिक क्षमता वाढ

• 
  ‘So Long Valley’ चित्रपट २५ जुलैला प्रदर्शित होणार; त्रिधा चौधरीची थ्रिलरमध्ये दमदार एंट्री

5. बालकाचा संवेगिक विकास कोणावर अवलंबून असतो?

(a) नैसर्गिक वातावरण

(b) पालकांचा आदर

(c) पारिवारिक वातावरण

(d) शारीरिक वाढ


उत्तर: (c) पारिवारिक वातावरण


6. क्रियात्मक विकासात कोणता घटक समाविष्ट आहे?

(a) विचार प्रक्रिया

(b) चालणे

(c) स्मरणशक्ती

(d) समाजात वागणूक


उत्तर: (b) चालणे

7. भाषिक विकासाचा प्रारंभ कधी होतो?

(a) 2 वर्षे

(b) 6 महिने

(c) 1 वर्ष

(d) 3 वर्षे


उत्तर: (b) 6 महिने


8. बालकाचा पहिला सामाजिक संपर्क कोणत्या माध्यमातून होतो?

(a) समाज

(b) शाळा

(c) कुटुंब

(d) मित्र


उत्तर: (c) कुटुंब


9. सामाजिक विकास म्हणजे काय?

(a) स्वतःच्या भावना व्यक्त करणे

(b) कौशल्ये विकसित करणे

(c) समाजात राहून शिकणे

(d) आत्मसंतुष्टता प्राप्त करणे


उत्तर: (c) समाजात राहून शिकणे

• 
  🧘‍♀️ आंतरराष्ट्रीय योग दिन 2025: “एक पृथ्वी, एक आरोग्य” या संकल्पनेतून देश-विदेशात मोठ्या उत्साहात साजरा

10. संवेगिक विकास कोणत्या भावनांवर अवलंबून असतो?

(a) स्वप्न, निर्णय

(b) भीती, क्रोध

(c) चालणे, बसणे

(d) स्मरणशक्ती


उत्तर: (b) भीती, क्रोध


11. क्रियात्मक विकास कोणत्या प्रणालीवर आधारित आहे?

(a) संज्ञान

(b) भाषा

(c) स्नायू आणि तंत्रिका संयोजन

(d) समाज


उत्तर: (c) स्नायू आणि तंत्रिका संयोजन

12. कोणत्या वयात बालक छोटे वाक्ये बोलू लागतो?

(a) 1 वर्ष

(b) 3 वर्षे

(c) 5 वर्षे

(d) 6 महिने


उत्तर: (b) 3 वर्षे


13. बालकाचा शारीरिक विकास कशावर अवलंबून असतो?

(a) नैसर्गिक क्षमता

(b) मानसिक विचार

(c) पोषण आहार

(d) सांस्कृतिक मूल्ये


उत्तर: (c) पोषण आहार


14. कोणत्या विकास प्रक्रियेमुळे बालक आत्मविश्वास मिळवतो?

(a) संज्ञानात्मक

(b) शारीरिक

(c) क्रियात्मक

(d) सामाजिक


उत्तर: (c) क्रियात्मक

• 
  Govardhan Puja 2024: भगवान श्रीकृष्ण आणि गोवर्धन पर्वताची कथा: गोवर्धन पूजेचे धार्मिक महत्त्व

15. बालक कोणत्या वयात शब्दांची अधिकाधिक समज प्राप्त करतो?

(a) 3 वर्षे

(b) 6 महिने

(c) 15-16 वर्षे

(d) 1 वर्ष


उत्तर: (c) 15-16 वर्षे


16. बालकाला संज्ञानात्मक विकासात कोणती कौशल्ये विकसित होतात?

(a) चालणे आणि बसणे

(b) निरीक्षण आणि स्मरण

(c) भोजन आणि पोषण

(d) शरीराची वाढ


उत्तर: (b) निरीक्षण आणि स्मरण

17. बालकाच्या संवेगिक विकासावर कोणता घटक प्रभावी ठरतो?

(a) समाज

(b) पारिवारिक वातावरण

(c) शाळा

(d) आहार


उत्तर: (b) पारिवारिक वातावरण


18. भाषिक विकासाचे कोणते उद्दिष्ट आहे?

(a) शरीराची वाढ

(b) समाजाचे पालन करणे

(c) भावना आणि विचार व्यक्त करणे

(d) चालणे आणि धावणे


उत्तर: (c) भावना आणि विचार व्यक्त करणे


19. सामाजिक विकासामुळे बालकात कोणते गुण विकसित होतात?

(a) शारीरिक मजबुती

(b) सांस्कृतिक भावना

(c) आहाराची आवड

(d) मानसिक संघर्ष


उत्तर: (b) सांस्कृतिक भावना


20. शिक्षकाला संज्ञानात्मक विकासाची माहिती असणे का आवश्यक आहे?

(a) चांगले आहार देण्यासाठी

(b) मानसिक समस्या सोडविण्यासाठी

(c) चालण्यास मदत करण्यासाठी

(d) शरीराची वाढ करण्यासाठी


उत्तर: (b) मानसिक समस्या सोडविण्यासाठी

• केंद्र सरकारचा नवीन आदेश: आता दोन हेल्मेट अनिवार्य, नवीन दुचाकीसोबतच मिळणार
  नवी दिल्ली– केंद्र सरकारने देशातील रस्ते सुरक्षेच्या दृष्टीने महत्त्वपूर्ण पाऊल उचलले आहे. नवीन नियमांनुसार, प्रत्येक नवीन दुचाकी वाहनाच्या विक्रीवेळी दोन BIS प्रमाणित हेल्मेट देणे अनिवार्य करण्यात आले आहे. एक चालकासाठी आणि एक मागे बसणाऱ्या प्रवाशासाठी. काय आहे नवा नियम? रस्ते परिवहन आणि महामार्ग मंत्रालयाने 23 जून 2025 रोजी एक मसुदा अधिसूचना जाहीर केली. त्यानुसार, मोटार … Read more
• 📱 फोन चार्ज केल्यानंतर काढलं, पण बंद नाही केलं? जाणून घ्या किती वीज वापरली जाते!
  आजच्या डिजिटल युगात स्मार्टफोन हे आपल्या जीवनाचा अविभाज्य भाग बनले आहेत. आपण दिवसातून अनेक वेळा आपला मोबाईल चार्ज करतो. पण तुम्ही कधी विचार केला आहे का – फोन पूर्ण चार्ज झाल्यावर तो प्लगमध्येच ठेवला, पण बंद केला नाही, तर किती वीज खर्च होते? 🔌 चार्जिंगनंतरही वीज वापर होते का? होय. फोन पूर्ण चार्ज झाल्यानंतरसुद्धा, जर … Read more
• TVS Sport 110: भारतात सर्वाधिक मायलेज देणारी बजेट बाइक!
  TVS Sport 110 ही भारतातील एक लोकप्रिय कम्यूटर बाइक आहे, जी उत्कृष्ट मायलेज, विश्वासार्ह परफॉर्मन्स आणि कमी देखभाल खर्चामुळे ग्राहकांचे लक्ष वेधून घेते. ‘मायलेज का बाप’ म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या या बाइकने अनेक ग्राहकांची पहिली पसंती मिळवली आहे. इंजिन आणि परफॉर्मन्स ही बाइक 109.7cc च्या BS6 Duralife इंजिनसह येते, जे 8.1 bhp पॉवर आणि 8.7 Nm … Read more
• जुलै 2025 मधील टॉप 5 Apple iPhones – सर्वोत्तम मॉडेल्स जाणून घ्या!
  2025 मध्ये Apple ने पुन्हा एकदा स्मार्टफोन मार्केटमध्ये वर्चस्व गाजवलं आहे. iPhone 16 सिरीजमध्ये प्रत्येक प्रकारच्या वापरकर्त्यांसाठी काहीतरी खास आहे – परफॉर्मन्स, कॅमेरा, बॅटरी किंवा बजेट. जर तुम्ही iPhone घेण्याचा विचार करत असाल, तर हा लेख तुमच्यासाठी उपयुक्त ठरेल. 1. iPhone 16 – सर्वोत्कृष्ट बॅलन्स्ड iPhone iPhone 16 हा 2025 मध्ये सर्वाधिक विकला गेलेला iPhone … Read more
• भारतामध्ये सर्वाधिक लोकप्रिय टॉप ५ Vivo 5G स्मार्टफोन, शेवटचा तर आहे फ्लॅगशिप लेव्हलचा पण किंमत?
  2025 मध्ये भारतामध्ये 5G स्मार्टफोनची मागणी झपाट्याने वाढत आहे आणि Vivo कंपनीने विविध किंमत श्रेणींमध्ये उत्कृष्ट मोबाईल्स उपलब्ध करून देत बाजारात आपली वेगळी छाप पाडली आहे. बजेटमधील यंत्रणा असो किंवा प्रीमियम फोटोग्राफी फोन, Vivo कडे सर्वांसाठी पर्याय आहेत. जर तुम्ही नवीन 5G स्मार्टफोन घेण्याचा विचार करत असाल, तर ही यादी तुमच्यासाठीच आहे — भारतामधील सर्वाधिक … Read more