परदेशात शिक्षण घेणे – एक स्वप्न, एक संधी
बारावी नंतर परदेशात पदवी किंवा पदव्युत्तर शिक्षण घेण्याचे स्वप्न अनेक भारतीय विद्यार्थी आणि त्यांच्या पालकांचे असते. उत्तम दर्जाचे शिक्षण, जागतिक करिअर संधी आणि विविध संस्कृतींचा अनुभव घेण्यासाठी परदेशी शिक्षण हे आकर्षक पर्याय ठरतो. मात्र, शिक्षणाचा खर्च हा या प्रवासातील सर्वात मोठा अडथळा ठरतो.
परदेशी शिक्षणाचा खर्च आणि त्यावर उपाय
विद्यापीठाचे शुल्क, निवास खर्च, विमा, प्रवास, आणि जीवनावश्यक गोष्टी यांचा विचार करता लाखो रुपयांचा खर्च येतो. काही विद्यार्थी शिष्यवृत्ती मिळवतात, तर काहींना कुटुंबीयांची किंवा संस्थांची आर्थिक मदत होते. पण सर्वांनाच ही सुविधा उपलब्ध नसते. अशा वेळी शैक्षणिक कर्ज हा पर्याय समोर येतो.
शैक्षणिक कर्ज म्हणजे काय?
शैक्षणिक कर्ज हे बँका व वित्तीय संस्था विद्यार्थ्यांना त्यांच्या शिक्षणासाठी देतात. यातून पुढील बाबींसाठी आर्थिक मदत होते:
- शिक्षण शुल्क
- वसतिगृह किंवा निवास
- अभ्यासासाठी लागणारे साहित्य
- विमा आणि प्रवास खर्च
शैक्षणिक कर्जाचे फायदे:
- एकरकमी मोठी रक्कम: त्यामुळे शिक्षण सुरू ठेवणे सोपे जाते.
- कर सवलत: भारत सरकारच्या Section 80E अंतर्गत व्याजावर करसवलत मिळते.
- ग्रेस पीरियड: बहुतांश कर्ज योजना शिक्षण पूर्ण होईपर्यंत किंवा नोकरी लागेपर्यंत परतफेडीला मुभा देतात.
परंतु काही धोकेही आहेत:
- खासगी बँकांचे अधिक व्याजदर
- परतफेडीचा ताण जर नोकरी मिळाली नाही तर
- तारण, जामीनदार यांसारख्या अटीमुळे प्रक्रिया गुंतागुंतीची होते
शैक्षणिक कर्ज घेण्यापूर्वीचा विचार:
शैक्षणिक कर्ज हे केवळ पैसे मिळवण्याचे साधन नसून, ती एक गंभीर आर्थिक जबाबदारी आहे. त्यामुळे निर्णय घेताना खालील गोष्टींचा विचार करावा:
- अभ्यासक्रमाचा खर्च, राहणीमान व इतर बाबी लक्षात घेऊन आवश्यक कर्जाची रक्कम ठरवा
- व्याजदर, कर्जप्रक्रिया व परतफेडीच्या अटींची तुलना करा
- सरकारी अनुदान योजना (जसे की Vidya Lakshmi Portal) याचा लाभ घ्या
- शिष्यवृत्ती, बचत आणि कर्ज या तिन्हींचा समतोल साधा
कर्जासाठी आवश्यक कागदपत्रे:
- प्रवेश पत्र (Offer Letter)
- I-20 फॉर्म किंवा विद्यापीठाचा खर्चाचा तपशील
- पासपोर्ट आणि व्हिसा
- उत्पन्नाचे पुरावे (पालकांचे)
- बँकेचे इतर फॉर्म
राष्ट्रीयकृत व खासगी बँका:
SBI, Bank of Baroda, Union Bank, HDFC Credila, ICICI Bank, Axis Bank आणि NBFCs (जसे Avanse, InCred) यांच्याकडे शैक्षणिक कर्ज योजना उपलब्ध आहेत. यातील व्याजदर 8.5% ते 13.5% पर्यंत असू शकतो.
उदाहरणार्थ:
एका B.Tech अभ्यासक्रमासाठी 4 वर्षांच्या कालावधीत सुमारे 25-35 लाख रुपयांपर्यंत खर्च येतो. यापैकी अर्धा खर्च कुटुंब भागवू शकत असल्यास, उरलेल्या रकमेवर कर्ज घेणे अधिक फायदेशीर ठरू शकते.
शेवटी:
शैक्षणिक कर्ज हे केवळ आर्थिक गरज भागवणारे साधन नाही, तर विद्यार्थ्याच्या आर्थिक शिस्तीचा पहिला धडा असतो. योग्य नियोजन, विश्वास आणि जबाबदारीने घेतलेले शैक्षणिक कर्ज हे भविष्यातील यशाच्या दिशेने एक पाऊल ठरू शकते. पालक व विद्यार्थी यांनी मिळून हे पाऊल विचारपूर्वक उचलल्यास, परदेशातील शिक्षणाचे स्वप्न नक्कीच साकार करता येते.