fruit-processing-career-rural-opportunity
फळप्रक्रिया : ग्रामीण तरुणांसाठी मातीतून उगम पावलेलं यशस्वी करिअर
भारतीय कृषी क्षेत्र वेगाने बदलत आहे. पारंपरिक धान्य उत्पादनाच्या पुढे जात, आज अनेक शेतकरी आणि तरुण नवउद्योजक फळपिकांकडे आणि त्यावर आधारित प्रक्रिया उद्योगाकडे वळत आहेत. कारण फळपिकांच्या शेतीतून निश्चित उत्पादन मिळते, त्यात नफा अधिक असतो, आणि बाजारात मागणी कायम असते.
कृषी क्षेत्रात परिवर्तनाचे वारे
भाजीपाला आणि फळपिके ही तुलनेने अधिक नफा देणारी शेती मानली जाते. परंतु, फळे नाशवंत असल्याने त्याची साठवण आणि विक्री ही वेळेवर करावी लागते. यामुळेच शेतकऱ्यांमध्ये फळप्रक्रिया उद्योगाची ओळख वाढू लागली आहे.
फळप्रक्रिया म्हणजे काय?
फळप्रक्रिया म्हणजे फळांचे दीर्घकालीन साठवण व मूल्यवर्धन करणे. यात फळे सुकवणे, रस/ज्यूस तयार करणे, लोणचं, जेली, जाम, मुरंबा, सिरप, वाईन, कॅन्ड फळे, थंड साठवण (cold storage) अशा अनेक उत्पादनांचा समावेश होतो. या प्रक्रियेतून शेतकऱ्यांना जास्त आर्थिक मूल्य मिळते आणि उत्पादनाचे नुकसान टाळले जाते.
प्रक्रिया उद्योगाचे फायदे
- उत्पादन मूल्यवर्धन: फळांचे केवळ उत्पादन न करता त्याचे विविध रूपांतर करून त्यातून जास्त नफा मिळतो.
- दराची स्थिरता: बाजारात दर घसरले तरी प्रक्रिया केलेल्या मालास मागणी राहते.
- रोजगार निर्मिती: ग्रामीण भागात स्थानिक रोजगाराचे संधी निर्माण होतात.
- महिलांसाठी उद्योग: घरातून सुरू करता येणारा प्रक्रिया उद्योग महिलांसाठी उत्तम पर्याय आहे.
- निर्यात संधी: दर्जेदार प्रक्रिया केलेले उत्पादन निर्यातीसाठी उपयुक्त असते.
कोणती फळे योग्य आहेत?
आंबा, आवळा, पेरू, डाळिंब, केळी, संत्रा, सिताफळ, लिची, जांभूळ, अननस यांसारखी फळे फळप्रक्रियेसाठी अधिक उपयुक्त मानली जातात.
प्रक्रिया कशी केली जाते?
- फळांची स्वच्छता व प्रतवारी
- रंग, चव टिकवण्यासाठी गरम व थंड पाण्यात प्रक्रिया
- रस/ज्यूस साठवण्यासाठी पाश्चरायझेशन
- कॅनिंग, कोल्ड स्टोअरेज, ड्रायिंग (सुकवणे)
- पॅकेजिंग व ब्रँडिंग
आवश्यक सुविधा व परवाने
- प्रक्रिया यंत्रसामग्री
- FSSAI नोंदणी
- स्वच्छता व साठवणूक
- पॅकेजिंग साहित्य
- प्रशिक्षण व मार्केटिंग ज्ञान
शासनाची मदत व आर्थिक सहाय्य
फळप्रक्रिया उद्योगासाठी शासनाच्या अनेक योजना कार्यरत आहेत. नाबार्ड, अन्न प्रक्रिया मंत्रालय, MSME विभाग तसेच कृषी विभागाद्वारे कर्ज, अनुदान आणि प्रशिक्षण दिले जाते.
तरुणांसाठी सुवर्णसंधी
आज अनेक तरुण नोकरीच्या शोधात असताना फळप्रक्रिया उद्योग त्यांच्यासाठी एक उत्तम पर्याय बनू शकतो. शेतमालावर आधारित हा उद्योग ‘मातीतलं करिअर’ म्हणून ग्रामीण भागात यशाच्या पायऱ्या चढत आहे.
NewsViewer.in वर अशाच कृषी उद्योगांवरील बातम्या आणि माहितीपूर्ण लेख वाचत राहा आणि नवा व्यवसाय सुरू करण्यासाठी सज्ज व्हा!