देशातील सहकार शिक्षणाच्या क्षेत्रात ऐतिहासिक पाऊल उचलत ‘वैकुंठभाई मेहता राष्ट्रीय सहकारी व्यवस्थापन संस्था’ (वैन्मिकॉम) ही त्रिभुवन सहकार विद्यापीठाशी संलग्न होणारी देशातील पहिली सहकारी संस्था ठरली आहे. गुजरातमध्ये नुकतेच स्थापन करण्यात आलेल्या या सहकार विद्यापीठाला भारत सरकारने मान्यता दिली असून, या संस्थेच्या माध्यमातून सहकार क्षेत्रासाठी एक सशक्त शैक्षणिक अधिष्ठान निर्माण होणार आहे.
केंद्रीय सहकार राज्यमंत्री मुरलीधर मोहोळ यांनी यासंदर्भातील माहिती दिली असून, यामुळे वैन्मिकॉममधील अभ्यासक्रम आता विद्यापीठमान्यता प्राप्त ठरणार आहेत. यामध्ये चार दीर्घकालीन आणि सहा अल्पकालीन अभ्यासक्रमांचा समावेश असून, सहकार क्षेत्रातील पारंपरिक शिक्षणासोबतच डिजिटल युगाशी सुसंगत अभ्यासक्रम देखील राबवले जाणार आहेत.
सहकार विद्यापीठाची पृष्ठभूमी
सहकार शिक्षणाच्या विस्तारित उद्दिष्टासाठी गुजरातमध्ये ‘त्रिभुवन सहकार विद्यापीठ’ स्थापन करण्यात आले. या विद्यापीठाच्या स्थापनेसाठी लोकसभा आणि राज्यसभेत विधेयक मंजूर झाले आहे. या उपक्रमामुळे देशभरातील सहकारी संस्था आणि शिक्षण संस्था एका शैक्षणिक छताखाली आणण्याचा सरकारचा प्रयत्न आहे.
वैन्मिकॉमचे अभ्यासक्रम
पुण्यातील वैन्मिकॉममध्ये सध्या सुरू असलेले अभ्यासक्रम पुढीलप्रमाणे विद्यापीठाशी संलग्न केले गेले आहेत:
- कृषी व्यवसाय व्यवस्थापन पदव्युत्तर पदविका (२ वर्षे)
- सहकार विषयक पदविका (२ वर्षे)
- सहकारी बँकिंग व वित्त विषयातील व्यवसाय प्रशासन पदवी (४ वर्षे)
- सहकार व्यवसाय व्यवस्थापन पदविका (९ महिने)
याशिवाय डिजिटल तंत्रज्ञानाच्या वापराबाबतचे नवीन अभ्यासक्रम देखील यात समाविष्ट करण्यात येणार आहेत.
ग्रामीण युवकांना मिळणार नवे व्यासपीठ
मोहोळ यांनी स्पष्ट केले की, या संलग्नत्वामुळे संस्थेतील विद्यार्थ्यांना अधिकृत विद्यापीठ पदवी, पदविका किंवा प्रमाणपत्र मिळणार आहे. यामुळे सहकार शिक्षणाची विश्वासार्हता वाढेल आणि ग्रामीण भागातील युवकांसाठी रोजगार व उद्यमशीलतेची नवीन दारे खुली होतील.
सहकार संशोधनास चालना
वैन्मिकॉममध्ये आता सहकार विषयक संशोधन अधिक व्यापक पातळीवर होणार असून, देशातील सहकार चळवळीला बौद्धिक आणि व्यवस्थापकीय बळ मिळणार आहे.
उपसंहार:
वैन्मिकॉमला त्रिभुवन विद्यापीठाचे संलग्नत्व मिळणे ही सहकार क्षेत्रासाठी एक महत्त्वाची घटना ठरली आहे. ही संधी ग्रामीण युवक, शेतकरी संघटना आणि सहकारी संस्थांसाठी शिक्षण, संशोधन आणि उद्योजकता यांची एकत्रित संधी घेऊन आली आहे.