सध्याच्या काळात वैद्यकीय खर्च झपाट्याने वाढत आहेत. रुग्णालयात उपचारासाठी जाणं हे जितकं मानसिकदृष्ट्या आव्हानात्मक असतं, तितकंच अंतिम बिलाचं टेन्शनही मोठं असतं. अनेक वेळा हॉस्पिटल बिलामध्ये जीएसटी (GST) बाबतीत गैरसमज किंवा चुकीची आकारणी केली जाते, ज्यामुळे रुग्णांच्या नातेवाईकांना अनावश्यक आर्थिक बोजा सहन करावा लागतो.
कुठल्या सेवा टॅक्स फ्री आहेत?
सर्वसामान्यपणे खालील सेवा ‘टॅक्स फ्री’ म्हणजेच त्यावर GST लागू होत नाही:
- डॉक्टरी सल्ला (Consultation)
- डायग्नोस्टिक तपासण्या (X-ray, Blood Test)
- बेसिक उपचार
या सेवा रुग्णसेवेचा भाग मानल्या जात असल्यामुळे यावर कोणताही जीएसटी लावता येत नाही. मात्र अनेक रुग्णालये या सेवांवरही 18% पर्यंत जीएसटी आकारतात, जे नियमबाह्य आहे.
कशावर लागतो जीएसटी?
- रुग्णालयीन रूमचे भाडे (AC, Non-AC): 5% GST
- औषधं व वैद्यकीय उपकरणं: 5% ते 12%
- इतर सेवा: जर ती तृतीयपक्ष सेवा असेल (canteen, laundry) तर त्यावरही GST लागू होऊ शकतो
बिल भरताना घ्या ‘या’ खबरदाऱ्या
- डिस्चार्ज घेण्याआधी अंतिम बिल काळजीपूर्वक वाचा.
- डॉक्टरी सल्ला, तपासण्या यांवर जीएसटी लावलेला दिसल्यास त्वरित आक्षेप घ्या.
- तुमचं हॉस्पिटल ‘नॉन-प्रॉफिट’, ‘कॉर्पोरेट’ की ‘खासगी’ आहे, हे तपासा.
- बिलाचे तपशीलवार ब्रेकअप (itemised bill) मागा.
- चुकीचा टॅक्स लावल्यास लेखी तक्रार करा.
चुकीचा जीएसटी आकारला गेला तर काय करायचं?
जर तुमच्या बिलात चुकीचा GST लावला गेला असेल, तर खालील स्टेप्स घ्या:
- हॉस्पिटल प्रशासनाकडे लेखी तक्रार नोंदवा.
- तक्रारीला प्रतिसाद न मिळाल्यास GST काउंसिल किंवा ग्राहक तक्रार निवारण फोरममध्ये दाद मागा.
- सीए किंवा टॅक्स सल्लागाराची मदत घ्या.
हॉस्पिटलमध्ये उपचार घेताना जितकी काळजी आरोग्याची घ्यावी लागते, तितकीच काळजी आर्थिक व्यवहाराचीही घ्यावी लागते. तुम्ही जागरूक असाल, तर फसवणूक टाळता येईल आणि गरज नसताना जास्त पैसे भरावे लागणार नाहीत.