विद्यार्थ्यांसाठी सावधगिरीची घंटा: फेक युनिव्हर्सिटीजचा जाळं – प्रवेश घेण्याआधी तपासा!

शिक्षण घेण्याच्या नात्याने आपण सर्वस्वी समर्पित असतो, परंतु काही वेळा या प्रवासात समोर येणाऱ्या फुसफुसण्यांमुळे विद्यार्थी महत्त्वाच्या लढ्यात हरवतात. खासकरून फेक युनिव्हर्सिटीज — ज्या शिक्षण देतात असे दाखवतात, परंतु त्यांचे दर्जेदार निवेदन नसते — याचा जाळं विद्यार्थ्यांच्या भविष्यासाठी किती धोकादायक आहे, हे जाणून घ्या.

फेक युनिव्हर्सिटीज म्हणजे काय?

भारत सरकारच्या शिक्षण विभागाने स्पष्ट म्हटले आहे: “fake institutions have no legal entity to call themselves as Universities … degrees which are not treated as valid for academic/employment purposes.”
उदाहरणार्थ, पुण्यातील ज्ञानेश्वर विद्यापीठ ट्रस्ट (Dnyaneshwar Vidyapeeth) एक असा गैरमान्यताप्राप्त “विद्यापीठ” होता, ज्याच्या शैक्षणिक डिग्र्या उच्च न्यायालयाच्या निर्णयानुसार संवैधानिकरित्या अवैध घोषित केल्या गेल्या.

धोका घरगुती आणि आंतरराष्ट्रीय स्तरावर

• गोष्ट तितकीच गंभीर: अनेक विद्यार्थी फेक युनिव्हर्सिटीजद्वारे फसवले जातात, ज्या फेक एजन्सींमार्फत विदेशी प्रवेशासाठी फसवणूक करतात, जसे की UK सारख्या देशांमध्ये. एक उदाहरण म्हणजे Oxford Brookes आणि Oxford University मधील भ्रामक दावा.
• विशिष्ट क्षेत्रातली वाढती फसवणूक: खास कोविड नंतर टेलनॉर्सिंग किंवा मेडिकल क्षेत्रातील फर्जीकुमार्यक्रम शिकवणाऱ्या कमी दर्जाच्या संस्थांची संख्याही वाढली आहे—उदाहरणार्थ, केरळमध्ये नर्सिंग आणि पैरामेडिकल अभ्यासक्रमांसाठी ज्या संस्थांनी विद्यार्थ्यांना फसवले, त्यांचा निकाल भयावह होता: वेळ वाया गेले, पैसे व्यर्थ गेले, आणि भविष्यातील योजना अडगळल्या.

Redditवरून थेट अनुभवातून सावधानतेचा संदेश

“Avoid joining new colleges at any cost… NAAC grading is a bonus… AICTE and NBA are a bonus if you’re from engineering stream.”
— r/Indian_Academia

“Shiksha.com takes money from colleges to post positive reviews… Visit the college yourself and talk to current students.”
— r/sundaysarthak

या पोस्टमध्ये विद्यार्थ्यांचे अनुभव खुलेपणाने मांडले आहेत, आणि हेच निवेदन आहेत ज्यामुळे इतर विद्यार्थ्यांना धोका ओळखता येतो.

अभ्यासक्रमात प्रवेश घेण्यापूर्वी आपण काय तपासावे:

तपासणी विषय तपासणी करण्याचा उपाय UGC मान्यता UGC च्या अधिकृत वेबसाईटवरून संबंधित विद्यापीठाची यादी तपासा. न्यायालयीन निष्कर्ष जसे Dnyaneshwar Vidyapeeth प्रमाणे, कोर्ट आदेशांनी संस्था अवैध ठरवलेली आहे का? याची खात्री करा. स्थानिक अनुभव कॉलेजला भेट देऊन विद्यार्थी, शिक्षक, किंवा नियमीत कार्यालयाशी संपर्क साधा. Reddit सारख्या मंचांवरचे अनुभव वाचा. प्रमाणपत्रांची वैधता NAAC, AICTE, NBA सारख्या संस्थांकडून योग्य मान्यता आहे का ते तपासा. अवास्तव जाहिरातींबाबत सावधानता WhatsApp किंवा सोशल मीडिया जाहिरातीवर विश्वास ठेऊ नका—BHU प्रमाणे संस्थांनी अशा फसवणूक मेसेजविषयी सतर्कतेचा इशारा दिला आहे.

निष्कर्ष

शैक्षणिक स्वप्नांना पंख देणारी माहिती कितीही आकर्षक वाटू देऊ नये. फसवणूक करणाऱ्या युनिव्हर्सिटीजची रचना निर्दयी असू शकते — वेळ, पैसा, आणि आशा धोक्यात.
तुमची तपासणी सदैव शास्त्रीय, प्रमाणित आणि संयमपूर्ण असावी. मग ते घरगुती असो किंवा विदेशातील संधी—नेहमी सुरक्षित, विश्वासार्ह आणि स्पष्ट माहितीवर आधारित निर्णय घ्या.