आपल्या दैनंदिन आहारात भाजीपाल्याला अत्यंत महत्त्वाचं स्थान आहे. पण अनेकदा आपल्या मनात प्रश्न येतो की भाज्या शिजवून खाल्ल्या तर त्यातील पोषक घटक कमी होतात का? की भाज्या कच्च्याच खाल्ल्या पाहिजेत? आहारतज्ज्ञांच्या मते, भाज्या शिजवण्याची पद्धत आणि वेळ यावर त्यातील व्हिटामिन व मिनरल्स टिकून राहतात की नष्ट होतात हे अवलंबून असतं.
👉 कच्च्या भाज्या खाण्याचे फायदे
गाजर, बीट, मुळा, काकडी, खीरा, कांदा अशा अनेक भाज्या कच्च्या खाल्ल्यास त्यातील व्हिटामिन सी, पोटॅशियम आणि इतर मिनरल्स शरीराला मिळतात. विशेषतः पाण्यात विरघळणारी व्हिटामिन्स उकळल्याने कमी होतात, त्यामुळे अशा भाज्या सॅलडच्या स्वरूपात खाणं चांगलं ठरतं.
👉 शिजवून खाणं आवश्यक असलेल्या भाज्या
दूधी भोपळा, पालक, झुकिनी, बटाटा, फ्लॉवर किंवा कोबी यांसारख्या भाज्या शिजवूनच खाव्या लागतात. कारण त्यातील स्टार्च आणि प्रोटीन पचनासाठी शिजवल्यानंतरच योग्यरित्या शरीरात शोषले जातात. मात्र या भाज्या उकळण्याऐवजी वाफवून (Steaming) किंवा मायक्रोवेव्हमध्ये शिजवणं अधिक पोषक ठरतं.
👉 टोमॅटो आणि गाजरासारख्या भाज्या
टोमॅटो शिजवल्यानंतर त्यातील लायकोपीन (अँटीऑक्सिडंट) शरीरात चांगल्या प्रकारे शोषलं जातं. तर गाजर वाफवून खाल्ल्यास त्यातील पोषक घटक सहज मिळतात. वृद्ध व्यक्तींनी अशा भाज्या थोड्याशा शिजवून खाव्यात, कारण त्यामुळे त्यांचे पचन सोपं होतं.
👉 कच्चं अन्न खाण्याचा ट्रेंड
आजकाल रॉ फूड म्हणजेच कच्च्या भाज्या आणि फळांचा आहार घेण्याचा ट्रेंड वाढला आहे. यात व्हिटामिन्स आणि फायबर चांगल्या प्रमाणात मिळतं. मात्र त्याचे तोटे म्हणजे प्रोटीन, व्हिटामिन B12 आणि लोह यांची कमतरता होऊ शकते. तसेच प्रत्येकाला कच्चं अन्न पचतंच असं नाही.
👉 भाजी निवडताना घ्यावयाची काळजी
- शक्यतो स्थानिक पातळीवर लागवड केलेल्या आणि सिझनल भाज्या खाव्यात.
- भाज्या शिजवण्यापूर्वी किमान १५ मिनिटं पाण्यात भिजवून धुवाव्यात.
- फ्रिजमध्ये ठेवताना कांदा, लसूण यासारख्या भाज्यांना बुरशी लागू नये याची काळजी घ्यावी.
- पावसाळ्यात हिरव्या पालेभाज्यांचा वापर कमी करावा, कारण त्यामध्ये संसर्गजन्य जिवाणू वाढण्याचा धोका असतो.
👉 निष्कर्ष
स्वयंपाक करणं ही फक्त कला नाही, तर विज्ञान आहे. काही भाज्या कच्च्या खाल्ल्यास अधिक फायदेशीर ठरतात, तर काही शिजवल्यावरच शरीराला आवश्यक पोषक घटक पुरवतात. त्यामुळे भाज्या कशा खाव्यात हे त्यांच्या प्रकारानुसार ठरवणं आवश्यक आहे.