स्कूल युनिफॉर्ममधील फोटो सोशल मीडियावर पोस्ट करणे: शॅरेंटिंगचे धोके आणि पालकांनी घ्यावेत अशा खबरदारी

परिचय
स्कूलमध्ये आपल्या मुलांचे युनिफॉर्म घातलेले फोटो पोस्ट करणं हे एक सामान्य पण धोकादायक ट्रेंड बनलेलं आहे. “शॅरेंटिंग” – म्हणजे आई-वडिलांनी आपल्या मुलांच्या फोटो सोशल मीडियावर शेअर करणं – हे आपल्या बालांचा भवितव्य धोका निर्माण करू शकतं. या लेखात आपण या प्रकरणाच्या धोके दखल घेऊया आणि पालकांनी आवश्यक ती सावधता कशी ठेवावी यावर माहिती पाहू.

1. शॅरेंटिंग म्हणजे काय?

शॅरेंटिंग हा शब्द “sharing” आणि “parenting” या दोन्ही शब्दांचा संयोग आहे. यात पालक सोशल मीडियावर आपल्या मुलांच्या फोटो, व्हिडिओ, कथा आणि उन्हाळ्याच्या भेटी शेअर करतात. हे जरी प्रेमाने केले जातं तरी आयडेंटिटी थिएफ्ट, डिजिटल किडनॅपिंग, सायबर बुलिंग अशा गंभीर परिणामांना हात घालू शकतं .

2. शॅरेंटिंगचे मुख्य धोके

धोका स्पष्टीकरण ओळख चोरट्या (Identity theft) मुलांच्या नाव, जन्मतारीख, शाळा, पत्ता अशा संवेदनशील माहिती सोशल मीडियावर शेअर केल्यास, ह्याचा दुरुपयोग केला जाऊ शकतो . डिजिटल किडनॅपिंग मित्र नसलेल्या व्यक्ती फोटो वापरून त्यांना स्वतःचे बनवू शकतात — “digital kidnapping” म्हणतात . छुपा माहिती (Exif data) फोटोमध्ये स्थान, तारीख व फक्त दृष्टिने न दिसणारी संवेदनशील माहिती असू शकते . ओवरशेअरिंगचे दीर्घकालीन परिणाम या पोस्ट्स कायम राहतात; भविष्यात नोकरी, महाविद्यालय, राजकारणात प्रतिकूल परिणाम करू शकतात . सायबर बुलिंग, ट्रोलिंग शाळेतील किंवा समाजातील लोक मूळ माहिती काढून त्याच्या आधारावर त्रास देऊ शकतात .

3. तंत्रज्ञान व AI द्वारे वाढते धोका

AI तंत्रज्ञानामुळे अजून धोका वाढतो आहे. साध्या फोटोवरुन AI आधारित पोर्नोग्राफिक किंवा गैरवापर करणारी सामग्री बनवता येऊ शकते . तसेच चेहरा ओळख सॉफ्टवेअरचा वापर करून स्थान, नाव वा कुटुंबाची माहितीही मिळवता येते .

4. विविध देशांत होणारे आगाऊ इशारे

• आयर्लंडच्या Gardaí यांनी मुलांचा युनिफॉर्मसह फोटो शेअर करणं धोका असून, घराचा नंबर, कार रेजिस्ट्रेशन किंवा शाळेचा लोगो दिसू नये, असे इशारे दिले .
• ऑस्ट्रेलियन फेडरल पोलीस (AFP) नेही युनिफॉर्ममध्ये शाळा, लोगो दिसल्यास, पिडणे धोका संभवतो, म्हणून फोटो शेअर करताना सावधान राहावं असं सांगितलं .
• थॉम्पनींनी “शॅरेंटिंग”मुळे आयडेंटिटी थिएफ्ट, सायबर बुलिंग याचा धोका वाढतो म्हणून पालकांना खबर केलेलं आहे .

5. पालकांनी काय खबरदारी घ्यावी?

• खाजगी (Private) सेटिंग्ज वापरा

फेसबुक, इंस्टाग्राम किंवा इतर प्लॅटफॉर्मवर खाजगी प्रोफाइल वापरा व फक्त विश्वासार्ह मंडळींना पाहण्याची परवानगी द्या .

• फोटो एडिट करा – ब्लर किंवा इमोजी वापरा

चहळिचे पाऊल, फोटोचा बॅकग्राउंड ब्लर किंवा चेहरा इमोजी/स्टिकरने झाका . शाळेचा लोगो किंवा घराचा तपशील पोस्टमध्ये ठेवू नका .

• संवेदनशील माहिती टाळा

इमेल, जन्मतारीख, शिक्षणस्थळ, शिक्षकांचे नाव, संसर्ग रोग, पत्ता, इत्यादी टाळा .

• Exif डेटा काढून टाका

फोटो शेअर करण्यापूर्वी Exif डेटा हटवण्याचा विचार करा .

• मुलांशी संवाद साधा

त्यांना विचारू की त्यांचा फोटो शेअर करणं त्यांना कसं वाटतं — त्यांचा विचार घेणं महत्वाचं आहे .

• कुटुंब व मित्रांना नियम सांगा

तुम्ही जे शेअर करता, ते तुमच्या मुलाच्या ओळखीवर परिणाम करू शकतं — म्हणून फोटो शेअर करण्यापूर्वी तुमचे परवानगी घ्या, अशी स्पष्ट चर्चा करा .

• फोटो सुरक्षित माध्यमातून शेअर करा

फक्त व्हॉट्सअप्/इंक्रिप्टेड प्लॅटफॉर्म्स, किंवा Google Photos/OneDrive सारख्या सीमांतित लोकांसाठी उपलब्ध असलेल्या माध्यमातून शेअर करा .

6. निष्कर्ष

पालकांचा प्रेमपूर्ण हेतू अनेकदा त्यांच्या बालांचा डेटा अनावश्यकपणे खुलासा करतो. “शॅरेंटिंग”मुळे डिजिटल किडनॅपिंग, ओळख चोरी, सायबर बुलिंग आणि मानसिक परिणाम होऊ शकतात. म्हणून सुरक्षेचा विचार करून, माहिती संपादित करुन आणि मुलांच्या भावनांचा आदर करुन, त्यांनी सोशल मीडियावर फोटो शेअर करावेत.