अमेरिकेतील घरे आणि आसपासच्या परिसरात ‘झोंबी मकडे’ आढळत असल्याच्या धक्कादायक बातम्या पसरत आहेत. ही गुन्हा नाही, तर निसर्गाची एक विचित्र पण वैज्ञानिकदृष्ट्या महत्त्वाची घटना आहे – Gibellula attenboroughii नावाची एक परागक (parasitic) बुरशी करूसांना संक्रमित करते, ज्यामुळे ते अधूनमधून ‘झोंबी’ प्रमाणे दिसू लागतात.
ही बुरशी पहिल्यांदा 2021 मध्ये बीबीसीच्या “Winterwatch” कार्यक्रमाच्या मुळे आयर्लंडमध्ये शोधली गेली. एका बंद पावडरस्टोअरच्या छतावर इतकी विचित्र अवस्था पाहून त्यांचं लक्ष वेधलं गेलं – मकड परागाने संरक्षित, शरीरावरील आतले अवयव बाधित, इतकी बुर्कीयुक्त अशी अवस्था!
बुरशीचे प्रभाव आणि वर्तनातील बदल:
- संक्रमित मकडे त्यांच्या इतरथा सुरक्षित आसनांऐवजी उघड्या किंवा वाहत्या हवेच्या प्रवाहात जाण्यास प्रवृत्त होतात, जिथून पराग अधिक प्रभावीपणे पसरू शकतो .
- मृत्यूनंतर मकडांचे अवशेष किंचित वेळासाठी ‘फफूंदाने फुललेले’ दिसतात, जणू काही गोठलेल्या किंवा कवचासारखे .
- यामुळे मकड सामान्यपणे गुहेतून बाहेर येतात, इथून बुरशीच्या स्पोर्सना अधिक प्रवाह मिळतो .
अमेरिकेत घटना विस्तारत आहेत:
अंगठीबद्दलचं उदाहरण नाही—शोध आता जगभरात होत आहे. मिनेसोटा, कॅनडा (ओंटारिओ), न्यूझीलंड आणि ब्रिटनमध्ये लोकांनी अशा ‘झोंबी मकड्यांचा’ सामना केल्याची नोंद केली आहे .
उदाहरणार्थ, साउथॅम्प्टनमध्ये अ‍ॅना बड्डम्स नावाच्या गृहिणीला तिच्या शेडमध्ये न असणारे, शेतराईलेले मकडे सापडले. ती म्हणते, “मी आठवड्यांनंतरही झोपले नाही…” .
मानवी धोका? अजिबात नाही:
वैज्ञानिकांच्या मते, G. attenboroughii हा फक्त करूसांवरच परिणाम करणारा बुरशीप्रकार आहे. तो मानवी शरीरावर हमला करू शकत नाही, कारण आपली उष्णता आणि रोगप्रतिकारक शक्ती अत्यंत वेगळे आहेत. या थरुन मानवांना धोका नाही, आणि “The Last of Us” सारख्या विज्ञान-कल्पित कहाण्यांसारखी वास्तविकता अजिबात ठरत नाही .
शास्त्रीय संधी आणि उपयोग:
जागतिक स्तरावर, या बुरशीचा अभ्यास फक्त विस्मयकारकच नाही, तर आधी न समजलेल्या जीवशास्त्रांमध्ये नवी दालने उघडू शकतो.
- यामुळे छायाचित्रकार, शास्त्रज्ञ आणि आशय शोधकांना अद्वितीय निसर्गदर्शन मिळते .
- जितके या बुरशीचे जैविक यंत्रणात्मक आणि न्युरो‑रसायनशास्त्रातील घटक समजावून घेता येतात, तितकी अल्झायमर वा इतर न्यूरोडिजेनेरेटिव्ह रोगांवरील अभ्यासात मदत होऊ शकते .