लेख (Article)
नेपाळात सुरू झालेल्या व्यापक जनरल झेड आंदोलनामुळे (Gen Z protests) देशातील घावं दाटत आहेत, आणि या काळात भारताने आपली सीमा सुरक्षा मजबूत करण्याची घोषणा केली आहे.
1. आंदोलनाचं भांडार – भ्रष्टाचार, सोशल मीडिया बंदी आणि राजकीय क्षीणता
नेपाळमध्ये सुरू झालेले आंदोलन हे मुख्यतः युवाशक्ति (Gen Z) ने सुरु केले गेले, ज्यामध्ये भ्रष्टाचार, नेपोटिझम, आणि सरकारने काही प्रमुख सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्म्सवर (Facebook, Instagram, Twitter) केली असलेली बंदी हे प्रमुख विषय होते .
सरकारने या बंदीची अंमलबजावणी करण्याचा प्रयत्न केला, पण ती ‘स्वातंत्र्यावर आक्रमण’ म्हणून दाखवण्यात आली. या बंदीचा विरोध करताना प्रचंड प्रमाणात युवक रस्त्यावर उतरले. परंतु, या आंदोलनात संघर्ष झाल्यामुळे अनेक ठिकाणी हिंसाचार झाला; सैनिक आणि पोलीसांनी नियंत्रित करण्यासाठी कडक उपाययोजना सुरू केली .
2. हिंसाचाराचे परिणाम
काठमांडूमध्ये दोन दिवसांपूर्वी सुरू झालेले प्रदर्शन मृत्यू आणि हानीचे रूप घेऊन आले. पोलिसांनी रस्त्यावर जीवघेणा नियंत्रण करणाऱ्या फायरिंगचा वापर केला, ज्यामुळे किमान 19 लोकांचा मृत्यू झाला. यात काही सुरक्षा कर्मचाऱ्यांचा समावेश असल्याची नोंद आहे .
नंतर प्रधानमंत्री के. पी. शर्मा ओली यांनी राजीनामा दिला. आंदोलन जरी बंदी उठल्यानंतरही संपुष्टात आले नाही—प्रदर्शनकर्त्यांची भूमिका शक्तिशाली ठरली आहे .
3. भारतीय सीमा सुरक्षा – सतर्कता वाढलेली
नेपाळमधील अशांततेच्या पार्श्वभूमीवर, भारताने आपल्या सीमा सुरक्षा उपाययोजना कडक केल्या आहेत. विशेषतः उत्तर प्रदेशमधील सात जिल्ह्यांमध्ये—पिलिबित, लखीमपूरखीर, बहराइच, श्रावस्ती, बलरामपूर, सिद्धार्थनगर आणि महाराजगंज—SSB आणि PAC यांच्या द्वारे जोरदार चौकशी, ओळख तपासणी, आणि रात्रीचे पॅट्रोल वाढवण्यात आले आहे .
गोरखपूरच्या पर्यटन-वैद्यकीय उद्योगालाही या हालचालींचा फटका बसला आहे; सौनौलीदरम्यान बोग्या व प्रवासी अगदीच कमी झाले आहेत. बासांचा प्रवास 30–50 % ने घटला आहे, आणि स्थानिक व्यवसाय—हॉटेल्स, ट्रॅव्हल एजन्सी वगैरे—हीया संकटात सापडली आहे .
4. भारताच्या रणनीतीचे तात्पर्य
- सीमा निगरानी वाढवणे: चौकशीत वाढ करून, अधिक तपशीलवार ID तपासणी करून तथा रात्री देखील सतर्कता ठेवून भारताने परेशानीच्या शक्यतेपासून बचाव केला आहे.
- स्थानीय प्रभाव कमी करणे: पर्यटन, प्रवास आणि आर्थिक हालचालींवर नियंत्रण ठेवून गुंतागुंत टाळण्याचा प्रयत्न.
- सामरिक संवाद सुरू ठेवणे: भारत-नेपाळ दोन्ही प्रशासनांकडून सामंजस्य साधण्याची आणि परिस्थिती नियंत्रणात ठेवण्याची भूमिका महत्त्वाची आहे.
लेखातील प्रमुख मुद्द्यांचा सारांश:
मुद्दा तपशील अंदोलनाचे कारण Gen Z आंदोलन – सोशल मीडिया बंदी, भ्रष्टाचार, नेपोटिझम हिंसाचार आणि नियंत्रण आंदोलनात 19 मृत्यू, सैनिक–पोलीस हस्तक्षेप राजकीय परिणाम प्रधानमंत्री ओली यांचा राजीनामा भारताची सुरक्षा प्रतिसाद सीमा जिल्ह्यांमध्ये उच्च सतर्कता, तपासणी, पॅट्रोल वाढवणे सामाजिक–आर्थिक परिणाम प्रवास कमी, पर्यटन व्यवसाय प्रभावित