मंगळ ग्रहाच्या शोधयात्रेत विज्ञानाला पुन्हा एकदा आशादायी संकेत सापडले आहेत. नासाच्या पर्सिव्हिअरन्स या रोव्हरने जेझेरो क्रेटरमधील नेरेत्वा व्हॅलिस या नदी‑आधारित गाळाखडकांमध्ये अशा खडक नमुना ‑ सेंद्रिय जीवनाच्या संभाव्य चिह्नांसह सूक्ष्मजीवांचे संकेत असू शकतात—असे संशोधक सांगतात. तथापि, प्रत्यक्ष जीवसृष्टीचा घट्ट पुरावा म्हणून हे नमुने अजून तपासले गेलेले नाहीत. पुढे काय अपेक्षित आहे हे पाहूयात.
🔍 शोधकर्त्यांनी काय आढळले?
- पर्सिव्हिअरन्स रोव्हरने मंगळाच्या एका कोरड्या नदीच्या पात्रातील लालसर, चिकणमाती-समृद्ध गाळाच्या खडकांपासून नमुने गोळा केले आहेत. हे पात्र जेझेरो क्रेटरशी संबंधित आहे.
- या नमुन्यांमधून सेंद्रिय कार्बनयुक्त सूक्ष्म कण मिळाले आहेत. हे कण पृथ्वीवरील सूक्ष्मजीवांद्वारे तयार होणाऱ्या संरचनांप्रमाणे दिसतात. त्यांना “पॉपी सीड्स” आणि “लेपर्ड स्पॉट्स” असे नाव दिले गेले आहे.
- या कणांमध्ये आयर्न फॉस्फेट व आयर्न सल्फाईड या खनिजांची प्रमाणेही दिसून येत आहे, जी जीवसृष्टीच्या क्रियांशी संबंधित असू शकतात.
⚠️ काळजी करण्याजोग्या बाबी
- एक मोठी समस्या म्हणजे हे नमुने अजून पृथ्वीवर आणले गेलेले नाहीत. लॅबोरेटरीत सखोल परीक्षण न झाल्यामुळे जीवसृष्टीचा निश्चित निष्कर्ष काढला जाऊ शकत नाही.
- अजैविक (non‑biological) प्रक्रियेदेखील अशा संरचनांची निर्मिती करू शकतात — उदा. खनिजांची रासायनिक क्रिया, वातावरणीय दबाव इत्यादी.
🌌 महत्व आणि पुढील वाटचाल
या शोधाचा विज्ञानासाठी महत्व हे पुढील काही कारणांमुळे आहे:
- जीवसृष्टीचा इतिहास शोधणे: जर हे नमुने प्रत्यक्षात जीवनाच्या चिह्नांसह संबंधीत असतील, तर हे मंगळावर जीवनाची नोंद असण्याची शक्यता वाढवतात.
- तुलना आणि प्रयोगशाळा‑अभ्यास: पृथ्वीवरील जीवसृष्टीशी आणि खनिज प्रक्रियांशी तुलना करून, जीवसृष्टीचे संकेत कसे तयार होतात हे जाणून घेता येईल.
- मनुष्य व भविष्यातील मोहिमा: जीवनशास्त्र व ग्रह विज्ञान क्षेत्रातील या प्रकारच्या शोधांमुळे भविष्यातील मोहिमांसाठी नवीन दृष्टिकोन मिळेल — विशेषतः जीवन शोधण्यासाठी हवामान, पाण्याची उपस्थिती, खनिजविरचन इत्यादी बाबींवर अधिक लक्ष दिले जाईल.
📝 निष्कर्ष
मंगळावर प्राचीन जीवसृष्टीच्या शोधाच्या दिशेने हा एक महत्त्वाचा टप्पा आहे. ‘पर्सिव्हिअरन्स’ने सापडलेले सेंद्रिय कण आणि खनिज सल्फेट‑सल्फाईड समृद्ध संरचनांमुळे वैज्ञानिक उत्साहित आहेत, पण तोपर्यंत जीवसृष्टी अस्तित्वात होतीच, हे सत्यापित करण्यासाठी पृथ्वीवरील प्रयोगशाळेत सखोल तपासण्या आवश्यक आहेत. भविष्यात हे नमुने आणल्यावर किंवा तंत्रज्ञान अधिक प्रगत झाल्यावर स्पष्टता येईल.