महाराष्ट्रातील कोयना धरणाच्या संचालकांनी जलसाठा नियंत्रित ठेवण्याच्या दृष्टीने पाउल उचलले असून, अलीकडील पावसाळ्यातील कमी पर्जन्यास कारणे धरणाचे गेट्स पूर्ण क्षमतेने उघडण्याच्या ऐवजी मर्यादित अवस्थेत ठेवल्याचे स्पष्ट झाले आहे.
पंचगंगा, कृष्णा आणि आसपासच्या तलावांची सुरक्षितता आणि विकाशासाठी नियमन अत्यावश्यक आहे. अलीकडील दाखल्यांनुसार, दंडारणाच्या वर (कोयनानगर, नवजा, महाबळेश्वर) या प्रमुख पर्जन्य केंद्रांमध्ये पावसाचा वेग कमी झाल्यामुळे धरणाचे साठा सतरा आकड्यावर स्थिरावला आहे. विशेष म्हणजे, २४ ऑगस्ट २०२५ रोजी या धरणाचा पाणीसाठा ९९.८४ टीएमसी इतका होता, म्हणजे साठवण क्षमता जवळपास पूर्ण आहे .
यावेळी पावसाळा कमी झाल्यामुळे धरणातील जलप्रवाह नियंत्रित ठेवण्यासाठी वीजगृहाकडून प्रति सेकंद २१०० क्युसेकचे पाणी कमी प्रमाणात सोडण्याचा निर्णय घेण्यात आला . काही दिवसांपूर्वी महाबळेश्वर आणि त्याच्या आजूबाजूच्या भागात पावसाची तीव्रता कमी झाल्यामुळे धरण प्रवाहावर नियंत्रण राखणे शक्य झाले.
हे नियमन केवळ धरणाच्या पाणीसाठ्यावर परिणाम करणारे नाही तर खालील क्षेत्रातील नदी‑ओढ्यांतील पाणी प्रवाहावर सतर्कता आणते. नदीकिनारी राहणाऱ्या ग्रामीण भागातील रहिवाशांना सतर्कतेचा इशारा देऊन प्रशासनाने आपत्ती व्यवस्थापन यंत्रणा चाकच सुव्यवस्थित ठेवली आहे.
पुणे, सतारा, कोल्हापूर इत्यादी जिल्ह्यांमध्ये पावसाळा कमी झाल्या नंतरही पाणीसाठ्यावर नियंत्रण ठेवणे महत्त्वाचे आहे, जेणेकरून पुराचा धोका टाळता येईल. येत्या दिवसांत हवामान विभागाच्या अंदाजानुसार पावसात घट येऊ शकते; त्यामुळे धरण प्रशासनाने सतत निरीक्षणाधीन ठेवण्याचे आवाहन केले आहे.
निष्कर्ष
— कोयना धरणातून जलवितरण मर्यादित करण्यामागे मुख्य कारण म्हणजे पावसाचा कमी दर आणि सुरक्षित जलनियमन.
— विज उर्जेच्या निर्मितीसाठी साठा जसे वाढवायचा तसेच पुरधोक्याला प्रतिबंधित ठेवणे हे धरण व्यवस्थापनाचं आव्हान आहे.