🌟 भारतातील ज्येष्ठ नागरिकांसाठी योजना 2025: पेन्शन, आरोग्य व शासकीय लाभांची संपूर्ण माहिती

भारत सरकारने ज्येष्ठ नागरिकांच्या कल्याणासाठी विविध योजना सुरू केल्या आहेत. आर्थिक सुरक्षा, आरोग्य सेवा आणि सामाजिक सन्मान यासाठी 2025 मध्ये या योजना अधिक प्रभावी आणि सुलभ झाल्या आहेत. या लेखात आपण ज्येष्ठ नागरिक योजनांची यादी 2025, पात्रता, फायदे आणि अर्ज प्रक्रिया यांची सविस्तर माहिती पाहणार आहोत.

✅ आर्थिक व पेन्शन योजनांची माहिती

1. इंदिरा गांधी राष्ट्रीय वृध्दापकाळ पेन्शन योजना (IGNOAPS)

• पात्रता: BPL (Below Poverty Line) श्रेणीतील 60 वर्षांवरील नागरिक
• फायदे: 60-79 वयोगटासाठी ₹200/महिना, 80 वर्षांवरील व्यक्तींसाठी ₹500/महिना
• अर्ज: ग्रामपंचायत किंवा CSC (कॉमन सर्व्हिस सेंटर) मार्फत

2. ज्येष्ठ नागरिक बचत योजना (SCSS)

• पात्रता: 60 वर्षांवरील नागरिक
• व्याजदर: 8.2% वार्षिक (2025)
• जमा मर्यादा: ₹30 लाख
• कर सवलत: कलम 80C अंतर्गत
• कोठे अर्ज करावा: पोस्ट ऑफिस किंवा अधिकृत बँक

3. प्रधानमंत्री वय वंदना योजना (PMVVY)

• पात्रता: 60 वर्षे व त्यापेक्षा अधिक वय
• निवेश मर्यादा: ₹15 लाख
• परतावा: सुमारे 7.4% दराने निवृत्ती वेतन
• पर्याय: मासिक, त्रैमासिक किंवा वार्षिक पेन्शन
• संचालन: एलआयसी (LIC)

4. अटल पेन्शन योजना (APY)

• पात्रता: 18-40 वयोगटातील नागरिक
• पेन्शन रेंज: ₹1,000 ते ₹5,000 प्रतिमाह (60 वर्षांनंतर)

5. राष्ट्रीय पेन्शन योजना (NPS) – ज्येष्ठ नागरिक

• फायदे: बाजाराशी संलग्न निवृत्ती निधी
• कर लाभ: कलम 80CCD(1B) अंतर्गत ₹2 लाख पर्यंत
• परतावा: एन्युइटी व एकरकमी रक्कम मिळवण्याची सुविधा

6. रिव्हर्स मॉर्गेज योजना

• पात्रता: 60 वर्षांवरील घरमालक
• फायदा: घर गहाण ठेवून दरमहा उत्पन्न मिळवणे
• परतफेड: मृत्यूनंतर किंवा घर विकल्यावर

🏥 ज्येष्ठ नागरिकांसाठी आरोग्य योजना

7. राष्ट्रीय वृद्ध आरोग्य सेवा योजना (NPHCE)

• सेवा: मोफत आरोग्य तपासणी, फिजिओथेरपी, वृद्धांसाठी खास तज्ञ सेवा
• कुठे उपलब्ध: प्राथमिक आरोग्य केंद्रे, जिल्हा रुग्णालये

8. राष्ट्रीय वयोश्री योजना (RVY)

• पात्रता: BPL वयोवृद्ध आणि दिव्यांग
• फायदा: मोफत उपकरणे – चालण्याची काठी, चष्मा, व्हीलचेअर इ.

9. आयुष्मान भारत – प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजना (PM-JAY)

• लाभ: वर्षाकाठी ₹5 लाख पर्यंत मोफत आरोग्य विमा
• कव्हरेज: रुग्णालयातील भरती, तपासणी, औषधे

10. महात्मा फुले जन आरोग्य योजना (महाराष्ट्र राज्य)

• लाभ: सरकारी रुग्णालयांमध्ये मोफत उपचार

✈️ प्रवास, कर सवलत व इतर लाभ

11. रेल्वे सवलती

• महिला: 50% भाड्यात सवलत (60 वर्षांवरील)
• पुरुष: 40% सवलत (60 वर्षांवरील)
• इतर: लोअर बर्थ कोटा, व्हीलचेअर सेवा

12. कर लाभ

• 60–79 वर्ष: ₹3 लाख करमुक्त मर्यादा
• 80 वर्षांवरील: ₹5 लाख करमुक्त मर्यादा
• FD व्याजावर TDS नाही: ₹50,000 पर्यंत (कलम 80TTB)

13. वयोश्रेष्ठ सन्मान

• उद्दिष्ट: ज्येष्ठ व्यक्ती किंवा वृद्ध कल्याणात योगदान देणाऱ्यांना सन्मान

14. डिजिटल साक्षरता योजना

• प्रशिक्षण: मोबाईल, इंटरनेट व संगणक वापराचे प्रशिक्षण

📌 अर्ज प्रक्रिया

योजना कोठे अर्ज करावा IGNOAPS ग्रामपंचायत / CSC SCSS / PMVVY पोस्ट ऑफिस / LIC APY / NPS बँक किंवा NPS पोर्टल PM-JAY PM-JAY केंद्र / रुग्णालय RVY जिल्हास्तरीय शिबिरे रेल्वे सवलत बुकिंग काउंटरवर ओळखपत्रासह कर लाभ ITR भरताना

🔍 जास्तीत जास्त लाभ घेण्यासाठी टीप

• वयाचा पुरावा, उत्पन्न प्रमाणपत्र आणि आधार कार्ड सोबत ठेवा.
• बँक खाते आधारशी लिंक असावे.
• ऑनलाइन अर्जासाठी CSC सेंटरचा वापर करा.
• राज्यस्तरावर चालू असलेल्या योजनांची माहिती घ्या.

📝 निष्कर्ष

2025 मध्ये भारत सरकारकडून ज्येष्ठ नागरिकांसाठी आर्थिक, वैद्यकीय आणि सामाजिक सुरक्षिततेच्या योजना उपलब्ध करून दिल्या गेल्या आहेत. प्रत्येक ज्येष्ठ नागरिकाने या योजनांचा लाभ घेणे अत्यंत आवश्यक आहे.

आपल्या आजूबाजूच्या ज्येष्ठ नागरिकांना या योजनांची माहिती द्या आणि त्यांना योग्य मार्गदर्शन करून लाभ मिळवून द्या.