भारतातील अंतराळ संशोधन संस्थेने (ISRO) मानवउड्डयनाच्या क्षेत्रात नवे ध्येय निश्चित केले आहे – भारताचा आत्मनिर्भर मानवयुक्त चंद्र मोहिम २०४० पर्यंत यशस्वी व्हावी, आणि त्यापूर्वीच २०३५ मध्ये चंद्रकडे पाऊल ठेवण्याच्या पर्वाची तयारी सुरु ठेवावी. ISRO अध्यक्ष डॉ. V. नारायणन यांनी ही महत्त्वाकांक्षी घोषणा नुकतीच केली आहे .
मिशनची रूपरेषा आणि कालमर्यादा
या ध्येयांच्या प्राप्तीसाठी पुढील मापदंड आखण्यात आले आहेत:
- २०४० पर्यंत मानवयुक्त चंद्र मोहिम – ISRO स्वतःच्या संचलनात्मक प्रणाली आणि उड्डाण तंत्रज्ञानावर आधारीत मानवांच्या मोहिमेची रूपरेषा आखत आहे .
- २०३५ पर्यंत भारतीय स्पेस स्टेशन (BAS) – “भारतीय अन्तरिक्ष स्टेशन”–चे पहिले मॉड्युल २०२८ मध्ये लाँच होईल, आणि २०३५ पर्यंत संपूर्ण अंतराळ स्टेशन कार्यान्वित करणे अपेक्षित आहे .
- Next Generation Launch Vehicle (Soorya / LMLV) – अत्याधुनिक, पुन्हा वापरता येणाऱ्या लाँच व्हेईकलची निर्मिती, जे मानवयुक्त चंद्र मोहिमेत आणि स्पेस स्टेशन लाँचमध्ये उपयोगात येईल .
चंद्रयान आणि सहकार्य
ISROने Chandrayaan-3 (२०२३) च्या यशानंतर आता पुढील स्तरीय Chandrayaan‑5 कार्यक्रम नव्याने सुरू केला आहे. या मोहिमेत जपानसोबत संयुक्तपणे विकसित ३५० किग्रॉची रोव्हर चंद्रावर उतरवण्याचे नियोजन आहे, हे २०४० च्या मानवरहित मोहिमेच्या दिशेने एक पाऊल आहे .
चुनौती आणि आकलन
ISROचे वरिष्ठ तंत्रज्ञ हे स्पष्ट करतात की, ही योजना अमलात आणणे मोठे आव्हान आहे – Gaganyaan, BAS, LMLV, Chandrayaan‑5 सर्व एका सुसंगत वेळापत्रकात जुळवणे – हे एक ‘enormous task’ आहे .
निष्कर्ष
भारतातील अंतराळ कार्यक्रमाने फक्त वैज्ञानिक यश पुन्हा एकदा सिद्ध केलं नाही, तर राष्ट्रधर्म व जनतेच्या स्वप्नांना गती दिली आहे. २०३५ आणि २०४० ही टप्पे आहेत ज्यामध्ये भारत अंतराळात पूर्णपणे आत्मनिर्भर आणि महत्त्वपूर्ण भूमिकेत स्थान निर्माण करणार आहे.