पृथ्वीच्या आतल्या खडकांतून येणाऱ्या उष्णतेने आणि ज्वालामुखीय हालचालींनी इथिओपिया-मधील अफार प्रदेशात “भूगर्भीय हार्टबीट” या स्वरूपात नवे वैज्ञानिक पैलू उघडले आहेत. या प्रक्रियेचा शोध ‘ नेचर Geoscience’ या आंतरराष्ट्रीय नियतकालिकात प्रसिद्ध झाला असून, भविष्यात एक नव्या महासागराची निर्मिती होऊ शकते याविषयीचे संकेत दिले आहेत.
अफार प्रदेशात काय होत आहे?
- अफार डिप्रेशन हे भूगर्भशास्त्राच्या दृष्टिकोनातून अत्यंत महत्वाचे क्षेत्र आहे जिथे तीन भौगोलिक दर्रे (रेड सी फॉल्ट, अदनचा आखात दर्रा आणि इथिओपियन दर्रा) एकत्र येतात. हे “ट्रिपल जंक्शन” म्हणून ओळखले जाते.
- या क्षेत्रात असलेल्या वितळलेल्या खडकांचे स्तंभ (मॅग्मा) अखंड प्रवाहाने नाही, तर लहरी आणि स्पंदनशील स्वरूपाने वर येत आहेत. यामुळे जमीन सतत फाटणे, ज्वालामुखी उद्रेक आणि भूकंपाच्या चळवळी वाढत आहेत.
- शास्त्रज्ञांच्या अंदाजानुसार, पुढील पाच ते दहा दशलक्ष वर्षांत, अफार प्रदेश विभाजित होऊ शकेल आणि जगात एक नवीन महासागर जन्माला येईल.
विज्ञानाचा महत्त्व
हा अभ्यास भूगर्भशास्त्र, तektॉनिक्स आणि ग्रहाच्या आतल्या ऊर्जेचा अभ्यास करण्यासाठी महत्त्वाचा ठरतो. यामुळे आपण समजू शकतो की, ग्रह स्थिर नाही, तर सतत बदलत आहे. ह्या प्रकारच्या भूगर्भीय हालचाली पृथ्वीच्या पृष्ठभागाच्या संरचनेवर विविध आकारात परिणाम करतात – भूपृष्ठावरील भू-आकार, समुद्री किनारे, भूकंपीय झोन इत्यादींमध्ये.
भविष्यात काय अपेक्षित?
- जर हा विभाजन आणि दर्रे प्रक्रिया भलतीच झाली, तर खालील प्रदेशात ग्रहाच्या पृष्ठभागावर नवीन समुद्र तयार होऊ शकते.
- या घटनांनी स्थानिक लोकसंख्या, पारिस्थितिकी, हवामान यावर दीर्घकालीन परिणाम होऊ शकतात.
- वैज्ञानिकांना हे समजणे आवश्यक आहे की अशा प्रक्रिया अतिप्रमाणात वेगाने किंवा हळूहळू होतात याचा अंदाज लगावता येईल.