भारताच्या पूर्वेकडील राज्य अरुणाचल प्रदेशात जैवविविधतेच्या शोधात एक अत्यंत महत्वपूर्ण शोध झाला आहे — “पल्ला मांजर” (Otocolobus manul) म्हणून ओळखली जाणारी हेवा असलेली, दुर्लभ केसाळ मांजर संपर्कात आल्याचे छायाचित्र मिळाले आहेत. हे फोटो WWF India च्या आठ महिन्यांच्या विस्तृत वन्यजीव सर्वेक्षणामध्ये, पश्चिम केमांग व तवांग जिल्ह्यांतील सुमारे 2,000 चौरस किलोमीटरच्या दुर्गम भागातून कॅमेर्‍यात कैद करण्यात आले आहेत.
“पल्ला मांजर” म्हणजे काय?
“पल्ला मांजर”, ज्याला इंग्रजीत Pallas’s cat म्हणतात, ही हिमालयीन, उंच तथा खडकाळ भागात राहणारी एक विशेष मांजर प्रजाती आहे. ती लहान रूपाची असली तरी तिच्या नाजूक हालचाली, दाट फर आणि लाटा झुबकेदार शेपटीमुळे तिची ओळख सहज होत नाही. दिवसाच्या वेळात ती खडकांमध्ये लपून असते आणि सामान्यपणे सायंकाळ व रात्र चढण्याच्या वेळेस शिकारासाठी बाहेर पडते.
संशोधन व सर्वेक्षण — कसे झाला शोध?
- WWF India तर्फे पश्चिम केमांग आणि तवांग जिल्ह्यात हा शोध लागला. ही भागे उंच पर्वतीय, खडकाळ प्रदेश आहेत ज्यात मानवी हस्तक्षेप कमी आहे आणि निसर्ग अजून तुलनेने ताजाच आहे.
- सर्वेक्षणाअंतर्गत फोटो ट्रॅप कॅमेरे वापरले गेले. या मोहिमेत प्राणी शोधण्याची, त्यांच्या वावरण्याची सविस्तर माहिती गोळा करण्याची आणि त्या प्रदेशातील जैविक विविधतेवर लक्ष देण्याचीही उद्दिष्टे होती.
- मुख्यमंत्री पेमा खांडू यांनीही या प्राण्याचा फोटो आणि माहिती सोशल मीडियावर शेअर केली, ज्यामुळे हा विषय स्थानिक आणि राष्ट्रीय माध्यमांमध्ये चर्चेत आला.
महत्त्व आणि भविष्यातील दिशा
1. जैवविविधतेचे रक्षण:
हा शोध अरुणाचल प्रदेशातील जैवविविधतेचे महत्त्व अधोरेखित करतो. अशा दुर्लभ प्रजातींचे अस्तित्व टिकवण्यासाठी त्यांच्या नैसर्गिक अधिवास आणि आव्हानात्मक परिसंस्था सुरक्षित ठेवणे गरजेचे आहे.
2. संवेदनशील अधिवासी भागांचा अभ्यास:
उंच पर्वतीय भाग, कमी मानवी उपस्थिती असलेले प्रदेश हे संशोधनासाठी मौल्यवान ठरतात. अशा भागांमध्ये आणखी ट्रॅकिंग, कॅमेरा ट्रॅपिंग, आणि स्थानिक लोकांची भागीदारी या तंत्रांचा वापर वाढवावा लागेल.
3. संरक्षण धोरणांमध्ये समावेश:
राज्य आणि केंद्र सरकार तसेच वन्यजीव संस्थांनी “पल्ला मांजर” सारख्या प्रजातींसाठी स्थानिक संरक्षण धोरणे बनवावीत. पर्यावरण संवर्धनासाठी निधी, जागरूकता मोहीम, आणि स्थानिक समुदायांचे सहकार्य हे यशस्वी रक्षणाची गुरुकिल्ली आहे.
निष्कर्ष
अरुणाचल प्रदेशात “पल्ला मांजर” चा शोध हा निसर्गप्रेमींना आनंद देणारा आहे आणि जैवविविधतेच्या रक्षणाचा एक सकारात्मक संकेत आहे. ही घटनाच दाखवते की भारतात अजूनही असे अनेक भाग आहेत जिथे अजून संशोधनासाठी अनेक प्रस्तावित पण नाशक असलेल्या प्रजातींची प्रतिक्षा आहे. भविष्यात या प्रकारच्या शोधातून आपल्याला निसर्गाची अधिक अद्वितीयता समजण्याची आणि ती जपण्याची संधी आहे.