भारतात डिजिटल व्यवहारांतील वाढीबरोबरच “पॅन कार्ड (Permanent Account Number)” चा गैरवापर करून झालेल्या फसवणुकीच्या घटना वाढत आहेत. या लेखात आपण पॅन कार्डसंबंधी घटीत फसवणुकीच्या प्रकारांपासून सुरक्षेसाठीचे महत्वपूर्ण उपाय पाहणार आहोत.
1. “PAN 2.0” नावाचा ईमेल स्कॅम
भ्रांतिपूर्ण आणि अधिकृत वाटणाऱ्या ईमेलद्वारे, “PAN 2.0” नावाचा एक कथित अपडेट संदेश पाठवला जातो. यात सरकारी लोगो, QR कोड व पत्रासारखी भाषा वापरण्यात येते. खरं तर हे सर्व फसवणूकीचे हायजॅक असतात, जिथे क्लिक करताच तुम्ही बनावट वेबसाईटकडे नेले जातात. अधिकृतरित्या सरकारने किंवा आयकर विभागाने PAN 2.0 कोणत्याही सेवेसाठी सादर केलेले नाही, म्हणून अशा ईमेलकडे पूर्णपणे दुर्लक्ष करा.
2. इमेल किंवा SMS द्वारे PAN अपडेट करण्याची धमकी
नवीनतम फसवणूक म्हणजे India Post Payments Bank (IPPB) ग्राहकांना PAN अपडेट केल्याशिवाय खाते ब्लॉक होईल असा संदेश पाठवणे. या संदेशांमध्ये दिलेली लिंक क्लिक करणे खूप धोकादायक आहे, कारण यातून आपली वैयक्तिक माहिती चोरी केली जाऊ शकते. PIB ने हे स्पष्ट केले आहे की अशा प्रकारच्या संदेशांचा कोणत्याही बँकेशी संबंध नाही.
3. WhatsApp/Telegra म माध्यमातून APK फाईल्स डाउनलोड करून होत असलेली फसवणूक
एक डॉक्टर (ठाणे येथील) यांना व्हॉट्सॲपवरून असा संदेश आला की त्यांचे खाते PAN अपडेट न केल्यास बंद होईल. त्यांनी दिलेल्या लिंकवरून APK फाईल डाउनलोड केली, जी त्यांच्या बँक माहितीचा डेटा चोरी करत होती आणि त्यांनी Rs.82,010 पर्यंत गमावले.
4. नावाच्या आधारावर PAN कार्डवर कर्ज घेतले जाणे
डिजिटल युगात आर्थिक व्यवहार सुलभ झाले आहेत पण एखाद्याचा PAN वापर करून त्याच्या नावावर कर्ज घेणे ही गंभीर फसवणूक झाली आहे. अशाचा शोध घेण्यासाठी सर्वात उपयुक्त उपाय म्हणजे क्रेडिट रिपोर्ट तपासणे – जसे की CIBIL, Experian, Equifax किंवा CRIF High Mark.
5. GST फ्रॉडमध्ये PAN-वापर
GST संदर्भातील फसवणुकीत PAN आणि Aadhaar नंबरचा गैरवापर करून बनावट कंपन्या तयार करण्यात येतात, ज्या आउटपुट टॅक्स क्रेडिट (ITC) मध्ये घोटाळा करतात. त्यांच्या नावे GST रिटर्न्स भरण्यात येतात. 2025 मध्ये करण्यात आलेल्या एका मोठ्या फसवणुकीत असे घडले.
6. KYC धोके – PAN कार्डची फसवणूक दर सर्वाधिक (#2)
Loan KYC धोख्यात, सर्वाधिक फोडले जाणारे दस्तऐवज म्हणजे Voter ID, आणि त्यानंतर PAN कार्डचा नंबर येतो (3.84%) – हा एक महत्वाचा तथ्य आहे, ज्यावर आपल्याला लक्ष ठेवणे गरजेचे आहे.
बचावाचे उपाय (Safety Tips)
- शक्यतो अनोळखी लिंकवर क्लिक करू नका – विशेषतः ईमेल, SMS किंवा WhatsApp संदेशांतील लिंक.
- फसवणूक होण्याची शंका असल्यास थेट अधिकृत वेबसाइट (उदा., incometax.gov.in) द्वारे सत्यापित करा.
- क्रेडिट रिपोर्ट नियमित तपासा – CIBIL, Experian इत्यादींचे रिपोर्ट पाहा.
- APK फाईल्स फक्त विश्वसनीय स्त्रोतावरूनच डाउनलोड करा, Google Play Store इ. प्रमाणित ठिकाणातून.
- संदिग्ध ईमेल, लिंक किंवा कॉलची माहिती त्वरित बाबीवर तक्रार करा, जैसे की आयकर e‑filing पोर्टल, पोलिस किंवा Cyber Crime helpline.