जागतिक राजकारणात अस्थिरता वाढत असताना, भारताने केवळ एक दक्षिण आशियाई शक्ती म्हणून नव्हे, तर एक जागतिक नेतृत्व करणारे राष्ट्र म्हणून स्वतःला सिध्द केले आहे. भारताच्या संरक्षणमंत्री राजनाथ सिंह यांनी अलीकडेच दिलेल्या भाषणातून हे लक्षात येते की, भारत जागतिक स्थैर्य व न्यायनिर्मितीसाठी महत्त्वाचे आहे.
1. भारताचे जागतिक नेतृत्व – नैतिक व तंत्रज्ञानाधारित दृष्टिकोन
रक्षा क्षेत्रातील परिषदेत त्यांनी “नवीन जागतिक क्रम” हा शब्द मांडला, ज्यामध्ये “शक्ती – जबाबदारीने आणि ‘ग्लोबल गुड’ या तत्त्वावर” आधारित असावी, हे त्यांचे ठाम मत आहे .
2. स्वदेशी उत्पादन आणि संरक्षणमांडळीची आत्मनिर्भरता
संरक्षण क्षेत्रात ‘मेक इन इंडिया’ धोरणामुळे उत्पादनात अभूतपूर्व वाढ झाली आहे. संरक्षण उत्पादन २०१४ मधील ₹40 हजार कोट्यांपासून आता ₹1.27 लाख कोटींवर पोहोचले असून, २०२९ पर्यंत ₹3 लाख कोटींचा उद्देश ठोकला आहे . यासोबतच, संरक्षण निर्याती ₹23‑24 हजार कोटींवर पोहोचली असून, २०२९ पर्यंत ₹50 हजार कोटींपर्यंत वाढविण्याचा निर्धार आहे .
3. बहुविषयक युद्ध आणि तंत्रज्ञानामुळे उद्भवणाऱ्या आव्हानांना संसद
रक्षा मंत्री म्हणतात की भविष्यकालीन संघर्ष केवळ पारंपरिक युद्धपुरते मर्यादित नसून, सायबर, अवकाश, माहिती, ड्रोन, आणि AI‑आधारित युद्ध तंत्रज्ञानामुळे वेगळी रूप घेऊ शकतात . अतिशय असामान्य घडामोडींतून भारताने आपले संरक्षण संकल्पनांमध्ये सुधारणा करणे अत्यावश्यक असल्याचे त्यांनी स्पष्ट केले आहे.
4. जागतिक भागीदारी आणि विविध समन्वय यंत्रणा
भारताने संरक्षण क्षेत्रात परदेशी तंत्रज्ञानातून वळून आत्मनिर्भरतेकडे वाटचाल केली आहे, पण याचा अर्थ इतरांसोबत सहकार्य न करणे असा नाही. AMCA सारख्या प्रकल्पांमध्ये, जागतिक भागीदारांसह तंत्रज्ञान सहयोगाला प्राधान्य दिले जात आहे . यामुळे भारत आपल्या सुरक्षितता धोरणात सुवर्णमध्य पथ अवलंबू शकतो.
5. नव्या तंत्रज्ञानासाठी जागतिक सहकार्य
AI‑चिप्स निर्मितीसाठी भारत-ब्रिक अमेरिका (USA) भागीदारीत सेमीकंडक्टर उत्पादनासाठीचे केंद्र उभारणारे प्रकल्प सुरू आहेत. इथे रात्रीचे दर्शन, मिसाइल मार्गदर्शन, ड्रोन, आणि लष्करी संवादसाधने यांसाठी अत्याधुनिक चिप्स तयार होणार आहेत .
6. निष्कर्ष – भारताची जागतिक भूमिका
नविन तंत्रज्ञान, आत्मनिर्भर आर्थिक धोरणे, आणि जागतिक सहकार्य यांच्या संगमातून भारत एक नैतिक व सामरिक नेतृत्व म्हणून जागतिक स्तरावर उभे राहू शकते. जगाला भारताच्या नेतृत्वाची गरज आहे, हे आता एक शाब्दिक घोषणाच नाही तर वास्तविक परिणामांनी सिद्ध झाले पाहिजेत.