भारतीय परराष्ट्र मंत्री डॉ. एस. जयशंकर आणि चीनचे परराष्ट्र मंत्री वांग यी यांच्या दिल्लीमध्ये झालेल्या बैठकीत, चीनने भारताच्या तीन महत्त्वाच्या गरजा – खते (fertilizers), दुर्मिळ धरतीखनी (rare earths), आणि टनेल बॉअरिंग मशिन्स (TBMs) – यांच्या संदर्भात स्पष्ट आश्वासने दिली आहेत. ही चर्चा विशेषतः शांघाय सहकार्य संघटनेच्या (SCO) शिखर परिषदेसाठी प्रधान मंत्री मोदींच्या चीन दौऱ्‍याआधी झाली आहे.
आश्वासनांची पार्श्वभूमी:
भारत-चीन संबंधांमध्ये 2020 मध्ये गलवान घाटीतील तणावानंतर, संवाद पुन्हा सुरु केला गेला आहे. सीमा भागात शांती, राजकीय संवाद, आणि नेतृत्वांच्या उच्च-स्तरीय भेटीमुळे संबंधात सुधारणा दिसून येत आहे. या पार्श्वभूमीवर, वांग यी यांनी सीधेपणे भारताच्या तीन चिंतेच्या बाबींवर लक्ष केंद्रित करण्याचे आश्वासन दिले.
भारतासाठी या तीन बाबी का महत्त्वाच्या आहेत:
- खते (Fertilisers): भारताच्या कृषी भागात उत्पादनासाठी खतांची नेहमीच मोठी गरज असते. चीनने काही काळ खते निर्यातावर निर्बंध ठेवल्यामुळे पुरवठा निर्बल झाला होता.
- दुर्मिळ धरतीखनी (Rare Earths): ही आधुनिक तंत्रज्ञानासाठी (उदा. EVs, ड्रोन, बॅटरी) अत्यंत आवश्यक आहे. भारतात मोठा भंडार असूनही मॅग्नेट निर्माणासंबंधित क्षमता विकसित झालेली नाही आणि ती चीनकडून येते.
- टनेल बॉअरिंग मशीन (TBMs): भारतात मोठ्या आधारभूत सुविधा प्रकल्पांसाठी ह्या मशिन्स महत्त्वाच्या आहेत. चीनकडून त्यांच्या पुरवठ्यात अडथळे निर्माण झालेले होते.
चर्चा संपली कशी?
- बैठकीत जयशंकर यांनी दिलेल्या “विरोधात्मक किंवा रोखट व्यापारी धोरणांपासून वगळणे” या संकल्पनेवर चीनने सहमती दर्शवली.
- या आश्वासनाने भारताच्या कृषी सुरक्षा, तंत्रज्ञान विकास, आणि बुनियादी पायाभूत सुविधा प्रकल्पांना मोठे सावरणे मिळू शकते.
पुढचे पाऊल काय?
- चीनकडून या वस्तूंचा लाइसेंस प्रक्रियेचा वेग वाढविला जातो का, की भारताला व्यापक सूट दिली जातील – ह्याची उकल येत्या दिवसांत स्पष्ट होईल.
- SCO शिखर परिषदेत PM मोदींव चीनी नेतृत्वाशी चर्चा करेल, जिथे या चर्चित मुद्द्यांवर ठोस निर्णय मिळू शकतो.
निष्कर्ष:
भारताने लवकरच प्रभावी असलेल्या इन्फ्रास्ट्रक्चर, तंत्रज्ञान, आणि कृषी तंत्रज्ञानाच्या गरजा निश्चित केल्या आहेत आणि चीनने त्या तीन प्रमुख क्षेत्रांवर आश्वासन दिले आहे. हे आश्वासन bilateral संवादाला नवीन गती देऊ शकू आणि दोन्ही देशांच्या संबंधांना एक सकारात्मक दिशा देण्यास मदत करेल.