चीनने नुकतेच पाकिस्तानला Hangor‑वर्गातील तिसरी पाणबुडी सुपूर्त केली आहे, जी एक महत्त्वपूर्ण टप्पा दर्शवते या दोघांच्या बरोबरीने सुरू असलेल्या लष्करी सहयोगात. हा करार, जो ८ पाणबुडींचा आहे, पाकिस्तानच्या नौदल क्षमतेत मोठा सुधारणा करत आहे आणि भारतीय महासागर या क्षेत्रात सामरिक संतुलन बदलण्याची शक्यता निर्माण करत आहे.
काय घडले आहे?
- चीन आणि पाकिस्तान यांच्या दरम्यान असलेल्या कराराअंतर्गत, चीनने पाकिस्तानला Hangor‑वर्गाच्या पाणबुडींच्या मालिका वितरित करायच्या आहेत, एकूण ८ पाणबुडी.
- तिसरी पाणबुडी—PNS/M Mangro—चीनमधील Wuhan येथील Wuchang Shipbuilding Industry Group जागेवर औपचारिक सोहळ्यात लॉंच करण्यात आली, तारीख: 14 ऑगस्ट 2025.
- या सोहळ्यात पाकिस्तानच्या नौदलाचे Deputy Chief of Naval Staff (Projects‑2), Vice Admiral Abdul Samad, प्रमुख अतिथी म्हणून उपस्थित होते.
प्रगत तंत्रज्ञान आणि सामरिक क्षमताः
Hangor‑वर्ग की पाणबुडी Type 039A/Yuan‑वर्गाच्या निर्यात व्हेरियंट आहेत.
- AIP (Air‑Independent Propulsion) तंत्रज्ञानामुळे या पाणबुड्या दीर्घकाळ पाणीत रहाण्याची क्षमता प्राप्त करतात.
- सुमारे ७६ मीटर लांबी, २,८०० टन विस्थापन, सहा २१‑इंच टॉरपीडो ट्यूब्स, Babur‑3 मिसाईल (रेंज सुमारे ४५० कि.मी.), आणि अँटी‑शिप मिसाईल्स अशी प्रचंड सामर्थ्यशाली हद्द आहे.
- चीनी तज्ज्ञ Zhang Junshe यांनी या पाणबुडींचा उल्लेख “उत्तम गुप्तता, उच्च गतिशीलता, दीर्घकाळ पाणीत राहण्याची क्षमता आणि भक्कम युद्ध क्षमता” असे केला आहे.
उतार‑चढावाच्या पार्श्वभूमीतील धोरणात्मक संदर्भ
- २०१५ मध्ये पाकिस्तान आणि China Shipbuilding & Offshore International Company Ltd (CSOC) यांच्यात हा करार झाला. त्यानुसार पहिले ४ पाणबुडी चीनमध्ये तयार होणार, उरलेली चार पाकिस्तानातील Karachi Shipyard & Engineering Works मध्ये technology transfer अंतर्गत निर्मित होतील.
- पहिली पाणबुडी लॉन्च—एप्रिल २०२४, दुसरी मार्च २०२५, आणि तिसरी ऑगस्ट २०२५ या तारखांना झाली.
- ही पाणबुडी कार्यक्रम पाकिस्तानच्या नौदलाच्या आधुनिकतेचा भाग असून, भारत‑पाक सामरिक संतुलनात बदल घडवू शकणारी ठरू शकते.
- Stockholm SIPRI नुसार चीनने पाकिस्तानच्या काळातल्या सुमारे ८१% से अधिक हत्यार पुरवठा केला आहे.
निष्कर्ष
चीनने तिसरी Hangor‑वर्ग पाणबुडी_supūrt करून, पाकिस्तानच्या नौदलाच्या क्षमतेला नवीन उंची दिली आहे. AIP‑सुसज्ज या अत्याधुनिक पाणबुड्या क्षेत्रीय सामरिक संतुलन बदलण्याची सामर्थ्य राखतात. तंत्रज्ञान हस्तांतरणाचा करार, चौथी पाणबुडी पाकिस्तानमध्ये निर्माण करण्याचा कार्यक्रम, आणि प्रचंड लष्करी सहयोग यामुळे दोन देशांच्या आर्थिक आणि सामरिक संबंध अधिक घट्ट झाले आहेत. पुढील काळात या प्रकल्पाचा प्रभाव भारतीय महासागराच्या सामरिक स्थिरतेवर कसा पडतो, हे पाहणे महत्त्वाचे ठरेल.