महाराष्ट्र शासनाने राज्यातील सर्व शाळांसाठी शैक्षणिक वर्ष २०२५-२६ पासून नवीन वेळापत्रक लागू केले आहे. राज्य मंडळाच्या (SSC) शाळांमध्ये मराठी, इंग्रजी तसेच इतर माध्यमांच्या विद्यार्थ्यांवर या नव्या वेळापत्रकाचा त्वरित परिणाम होणार आहे. हे वेळापत्रक सर्वप्रथम पहिली इयत्तेत लागू करण्यात आले असून दरवर्षी पुढील इयत्तांमध्ये टप्प्याटप्प्याने विस्तार करण्यात येणार आहे.
📘 प्रमुख बदल काय आहेत?
✅ तिसरी भाषा पहिलीपासून
महाराष्ट्रातील शाळांमध्ये आता पहिल्याच इयत्तेपासून तिसरी भाषा शिकवली जाणार आहे. यापूर्वी ही भाषा इयत्ता पाचवीपासून शिकवली जात होती. यामुळे विद्यार्थ्यांना बालपणीच बहुभाषिकतेचा लाभ होणार असला, तरी शिक्षणतज्ज्ञांनी त्यावर चिंता व्यक्त केली आहे.
⏱️ वर्गांचा कालावधी कमी
पूर्वी ५० ते ६० मिनिटांचे वर्ग असायचे, ते आता ३५ मिनिटांवर आणण्यात आले आहेत. यामुळे शाळांना दिवसातील जास्त विषय शिकवता येतील, पण काही शिक्षकांच्या मते, अभ्यासाचा गाभा गमावण्याची शक्यता आहे.
🎨 कला आणि क्रीडा शिक्षणात कपात
तीसऱ्या भाषेसाठी वेळ उपलब्ध करून देण्यासाठी कला, कार्यानुभव आणि क्रीडा शिक्षणासाठी मिळणाऱ्या तासांमध्ये घट झाली आहे. उदा., कला शिक्षणासाठी पूर्वी वर्षाला १४४ तास असायचे, ते आता फक्त ८१.७ तास राहिले आहेत.
📆 शैक्षणिक दिवसांचे नियोजन
शैक्षणिक वर्षात ३५ आठवडे व २१० अभ्यासदिवस ठेवण्यात आले आहेत. उर्वरित १५५ दिवस परीक्षा, सहशालेय उपक्रम आणि सुट्ट्यांसाठी राखीव ठेवण्यात आले आहेत.
📌 पालक आणि शिक्षकांसाठी महत्त्वाचे मुद्दे
- शाळांना त्वरित अंमलबजावणी करावी लागणार: नवीन वेळापत्रक लागू झाल्यामुळे अनेक शाळांना तातडीने आपली शैक्षणिक रचना, शिक्षक नियोजन आणि वर्ग व्यवस्थापन बदलावे लागेल.
- बालकांच्या सर्वांगीण विकासावर परिणाम: काही शिक्षणतज्ज्ञांचा दावा आहे की, कला आणि क्रीडा यांचा वेळ कमी केल्याने विद्यार्थ्यांच्या सर्जनशील आणि शारीरिक विकासावर प्रतिकूल परिणाम होऊ शकतो.
- NCF चा संदर्भ: राष्ट्रीय शैक्षणिक आराखड्याने (NCF) पहिल्या इयत्तेत तिसरी भाषा बंधनकारक केली नव्हती, मात्र राज्य शासनाने स्वखुशीने याची अंमलबजावणी केली आहे.
🔍 नवीन वेळापत्रकाचा तक्ताचित्र
मुद्दा जुने नियोजन नवीन नियोजन तिसरी भाषा इयत्ता ५ पासून इयत्ता १ पासून वर्ग कालावधी ५०-६० मिनिटे ३५ मिनिटे कला शिक्षण १४४ तास/वर्ष ८१.७ तास/वर्ष अभ्यासाचे दिवस ~२१० दिवस/वर्ष २१० दिवस/वर्ष
निष्कर्ष:
नवीन वेळापत्रक शैक्षणिक दृष्टिकोनातून महत्त्वाचे असले, तरी त्याचे दीर्घकालीन परिणाम तपासणे आवश्यक आहे. शाळा, शिक्षक, पालक आणि विद्यार्थ्यांसाठी हे एक नवे आव्हान आणि संधी दोन्ही ठरणार आहे.
Sources: SCERT Maharashtra, राज्य शिक्षण संचालनालय, Times of India
Sources: SCERT Maharashtra, राज्य शिक्षण संचालनालय, Times of India